بهشت و دوزخ كالبدی و روحانی - ۲

و اینكه گفت: «اعدت لعبادی الصالحین ما لا عین رأت ولا ادن سمعت ولا خطر علی قلب بشر» [آماده كرده ام برای بندگان نیكوكار خویش آنچه را كه چشمی ندیده، و گوشی نشنیده، و بر دل آدمی نگذشته است] در بهشت روحانی بود. و از درون دل روزنی است بعالم ملكوت، كه از آن روزن این معانی آشكارا شود، و در وی هیچ شبهتی نمایند. و كسی را كه آن راه گشاده شود، ویرا یقینی روشن بسعادت و شقاوت آخرت پدید آید، نه بطریق تقلید و سماع؛ بل بطریق بصیرت و مشاهدت بل همچنانكه طبیب بشناسد كه قالب را سعادتی و شقاوتی است درین جهان كه آن را صحت و مرض گویند – و ویرا اسبابی است چون دارو و پرهیز، و چون بسیار خوردن و پرهیز ناكردن، همچنین معلوم شود، بدین مشاهدت، كه دل را، یعنی روح را، سعادتی است و شقاوتی. و عبادت و معرفت داروی آن سعادتست، و جهل و معصیت زهر آن سعادتست. و این علمی است بغایت عزیز، و بیشتر كسانی كه ایشان را علما گویند؛ ازین غافل باشند، بلكه این را منكر باشند و جز فرا بهشت و دوزخ كالبد راه نبرند، و در معرفت آخرت جز سماع و تقلید هیچ راه نشناسند. و ما را اندرین شرح و تحقیق این برهان كتب است دراز – بتازی و اندرین كتاب چندین گفته آید، كه كسی كه زیرک بود، و باطن وی از آلایش تعصب و تقلید پاک بود، این راه باز یابد، و كار آخرت در دل وی ثابت و محكم شود، كه: ایمان بیشتر خلق بآخرت ضعیف و متزلزلست.