یاد كردن مرگ - ۱

بدانكه هر كه بشناخت كه آخر كار وی بهمه حال مرگست و قرارگاه وی گورست و موكل وی منكر و نكیر و موعد وی قیامت و مورد وی بهشت است یا دوزخ، هیچ اندیشه ویرا مهمتر از اندیشهٔ مرگ نبود و هیچ تدبیری عالیتر از تدبیر زاد مرگ نبود- اگر عاقل بود- چنانكه رسول- صلوات الله علیه- گفت: «الْكَيِّسُ مَنْ دَانَ نَفْسَهُ وَعَمِلَ لِمَا بَعْدَ الْمَوْتِ [زیرک كسی است كه نفس خود را در فرمان آورد و برای پس از مرگ- كار كرد]». و هر كه یاد مرگ كند ناچار بساختن زاد آن مشغول باشد و گور روضه ای یابد از روضهاء بهشت، و هر كه مرگ را فراموش كند و همت وی همه دنیا باشد و از زاد آخرت غافل ماند، گور غاری یا بدار غارهای دوزخ. و بدین سبب كه یاد كرد مرگ فضلی بزرگست، كه رسول- صلوات الله علیه- گفت: «أَكْثِرُوا ذِكْرَ هَادِمِ اللَّذَّاتِ» ای كسانیكه بلذت دنیا مشغولید یاد كنید ازانكه همه لذتها را غارت كند؛ و گفت: «اگر استوران [مقصود از ستور در اینجا گاو و گوسفند است] از حدیث مرگ آن بدانندی كه شما دانید هرگز گوشت فربه نخوردیتان». و عایشه گفت: یا رسول الله هیچ كس در درجهٔ شهیدان باشد؟ گفت باشد، كسی كه در روزی بیست بار از مرگ یاد كند. و رسول- صلوات الله علیه- قومی را دید كه آواز خندهٔ ایشان بلند شده بود، گفت: این انس خویش آمیخته بكنید بیاد كردن تیره كنندهٔ همه لذتها، گفتند: آن چیست؟ گفت: مرگ. و انس می گوید كه رسول- صلوات الله علیه- گفت: «یاد مرگ بسیار كن كه آن ترا در دنیا زاهد گرداند و گناهان ترا كفارت بود»، و گفت: «كَفَىٰ بِالْمَوْتِ وَاعِظًا - مرگ بسنده است كه خلق را پند دهد».