آیت دیگر زمین است و آنچه در وی آفریده است

اگر خواهی كه از عجایب خویش فراتر شوی در زمین نگاه كن كه چگونه بساط تو ساخته است و جوانب وی فراخ گسترانیده، كه چندانكه روی بكنار وی نرسی، و كوهها را اوتاد [میخها] وی ساخته تا آرام گیرد در زیر پای تو و نجنبد، و از زیر سنگهاء سخت آبها لطیف روان كرده تا بر روی زمین می رود و بتدریج بیرون میاید، كه اگر بسنگ سخت آبها گرفته نبودی بیک راه آمدی تا جهان غرق گشتی یا پیش از آنكه مزارع بتدریج آبخوردی برسیدی؛ و در وقت بهار بنگر و تفكر كن كه روی زمین همه خاک كثیف باشد، چون باران بر وی آید چگونه زنده شود و چون دیبای هفت رنگ گردد بلكه هزار رنگ شود، تفكر كن در آن نباتها كه پدید آید و دران شكوفها و گلها هر یكی برنگی دیگر هر یكی از دیگری زیباتر؛ پس در درختان و میوه هاء آن تفكر كن و جمال و صورت هر یكی و بوی و منفعت هر یكی بلكه آن گیاهها كه تو آنرا نام كمتر دانی عجایب منفعتها در وی تعبیه چون كرده اند: یكی تلخ و یكی شیرین و یكی ترش، یكی بیمار را تندرست كند و یكی بیمار كند، یكی زندگانی نگاهدارد و یكی ببرد چون زهر، یكی صفرا را بجنباند و یكی صفرا را هزیمت كند، یكی سودا را از اقصاء عروق بیرون آورد و یكی سودا انگیزد، یكی گرم و یكی سرد، یكی خشک و یكی نرم، یكی خواب آورد و یكی خواب ببرد، یكی شادی آورد و یكی اندوه آورد، یكی غذاء تو و یكی غذاء ستوران و یكی غذاء مرغان، تفكر كن تا این چند هزارست و در هر یكی ازین چند هزار عجایب، تا كمال قدرت بینی كه عقلها باید كه از وی مدهوش شود، و این نیز بی نهایتست.