چگونه اصل آدمی گوهر فرشتگانست - ۱

همانا گویی كه چون در آدمی صفت سباع و بهایم و شیاطین و ملایكه درست، بچه دانیم كه اصل وی گوهر فرشتگی است، و دیگران غریب اند و عارض؟ و بچه دانیم كه ویرا برای اخلاق فرشتگان آفریده اند، تا آن حاصل كند، نه برای دیگر صفات؟

بدانكه این بدان شناسی كه دانی كه آدمی شریفتر و كاملترست از بهایم و سباع، و هرچیزیراكه كمالی داده باشند، كه آن نهایت درجه وی بود، ویرا برای آن آفریده باشند؛ مثال آنكه: اسب از خر شریفتر است، كه خر را برای بار كشیدن آفریده اند، و اسب برای دویدن در جنگ و جهاد، تا در زیر سوار چنانكه میباید، میدود و می پوید، و وی را قوت باركشیدن نیز داده اند- همچون خر- و كمالی زیادت نیز ویرا داده اند- كه خر را نداده اند- اگر وی از كمال خویش عاجز آید. از وی پالانی سازند، و با درجه خر افتد: و این هلاک و نقصان وی باشد.

همچنین گروهی پنداشته اند كه آدمی را برای خوردن و خفتن و جماع كردن و تمتع كردن آفریده اند: همه روزگار درین برند! و گروهی پندارند كه ویرا برای غلبه و استیلا و مقهور كردن دیگر چیزها آفریده اند، چون: عرب و كرد و ترک، و این هر دو خطاست، كه خوردن و جماع كردن، راندن شهوت باشد، و این خود ستورانرا داده اند، و خوردن شتر بیشتر از خوردن مردست، و جماع بنجشک [گنجشک] بیش از جماع آدمی است، پس چرا آدمی از ایشان شریفتر باشد؟ و غلبه و استیلا بغضب باشد، و این سباع را داده اند.