Untitled Document

بر ممدوح چه چیزها لازم است

چون كسی را مدح كنند باید كه از عجب و از كبر حذر كند و از خطر خاتمت بیندیشد، كه آن هیچ كس نداند، و هر كه از دوزخ نرهد سگ و خوک از وی فاضلتر، و هیچ كس این نداند كه رسته است، و باید كه باز اندیشد كه اگر مادح جملهٔ اسرار وی بداند مدح وی نگوید، بشكر مشغول باشد كه حق تعالی باطن وی بر وی بپوشید، و باید كه كراهیت اظهار كند چون ثناء وی گوید، و بدل نیز كاره باشد. یكی را از بزرگان ثنا گفتند، گفت: بار خدا یا ایشان همی نمی دانند و تو همی دانی؛ و دیگری را مدح گفتند، گفت: بار خدایا این مرد بمن تقرب همی كند بچیزی كه دشمن داری، ترا گواه گرفتم كه بتو تقرب می كنم بدشمنی وی و علی را -رضی الله عنه- ثنا گفتند، گفت: یا رب مرا مگیر بدانچه همی گویند از ثناء من بدانچه همی ندانند، و مرا بهتر از آن كن كه ایشان همی پندارند. و یكی علی را -رضی الله عنه- دوست نداشت: بر وی ثنا گفت بنفاق، گفت: من كمتر از آنم كه بر زبان داری و بیشتر از آنم كه بدل داری.

پیدا كردن حقیقت جاه و حشمت - ۱

بدانكه چنانكه معنی توانگری آن باشد كه اعیان مال ملک وی باشد و اندر تصرف و قدرت وی بود، معنی احتشام و خداوندی جاه آن بود كه دلهاء مردمان ملک وی بود یعنی مسخر وی باشد و تصرف وی اندران روان بود، و چون دل مسخر كسی باشد تن و مال تبع آن باشد. و دل مسخر كسی نشود تا اندر وی اعتقادی نیكو نكنند بدانكه عظمت وی اندر دل فرود آید بسبب كمالی كه اندر وی بود یا بعلم یا بعبادت یا بخلق نیكو یا بقوت یا بچیزی كه مردمان آنرا بزرگ دانند، چون این اعتقاد كند دل مسخر شود و بطوع و رغبت طاعت وی دارد و زبانرا بر مدح و ثنا دارد، و تن را بر خدمت دارد و ویرا بران دارد