در احوال كودک و در وی دو مقام ست - ۱

مقام اول قبل از بلوغ، مقام دوم بعد از بلوغ.

بدانكه مقام اول كه پیش از بلوغ ست كودک را در وی دو منزلست؛ منزل اول آنكه هیچ عقل ندارد و منزل دوم آنكه كودک عاقل ست. اكنون درین دو منزل چون كودک را نصاب باشد كه آن دویست درهم ست یا چیزی كه بدویست درهم ارزد و زیاده از حالت اصلی وی باشد هر چند بران نوع نصاب زكوة نباشد چون نامی نباشد؛ اما صدقه فطر باشد در كل روایات و قربانی باشد در یک روایت و چون زمین عشری داشته باشد و چیزی حاصل شود ازان از عشریات بران عشر باشد و چون زمین خراجی داشته باشد صالح زراعت خراج بران واجب شود و چون كسی در مؤنت وی باشد شرعاً نفقه آن كس بر وی واجب شود این پنج واجب مالی بر وی باشد. سوال: بیرون ازین پنج واجب مالی از عبادات چیزی بر كودک فرض و واجب میشود یا نی؟ جواب: اگر صبی غیر عاقل باشد هیچ واجب دیگر نیست بر وی باتفاق اما اگر عاقل باشد قول جمهور آنست كه هیچ واجب دیگر نیست بر وی غیر ازین پنج واجب مالی اما امام ابو منصور ماتریدی رحمة الله علیه و بسیاری از عراقیان برآنند كه بر صبی عاقل ایمان فریضه است چنانكه نفس وجوب و وجوب ادا هر دو در حق وی ثابت ست و پیش قاضی ابوزید بر صبی عاقل نفس وجوب ایمان هست ولیكن وجوب ادا نیست پیش از بلوغ و صحیح قول جمهورست و این روایت در توضیح و در عامه كتب اصول مذكور ست ولیكن بر ولی وی هست كه از معاصی و منكرات او را نگاهدارد و در فصول عمادی میگوید كه خواص باید كه عوام كودكان را ایمان و شرایع تعلیم كنند اما مقام دویم كه بعد از بلوغ ست بدانكه چون كودک بالغ باشد و عاقل باشد اول چیزی كه بر وی فریضه شود قصد فكرست پس ازان فكر كردن در ملكوت سموات و ارض و غیر آن از مخلوقات