راه آزمایش ایمنی از عذاب قبر

همانا كه گروهی از احمقان و مغروران گویند كه: «اگر عذاب القبر باشد، ما ازین ایمنیم، كه ما را هیچ علاقتی نیست، و هستی و نیستی آن نزدیک ما یكی است». و این دعوی محال باشد، و تا نیاز ماید نداند. اگر چنانست كه هرچه ویرا هست جمله دزد ببرد، و هر قبول [مقبولیت و طرف توجه بودن] كه ویرا هست بدیگری شود، از اقران وی؛ و هر مرید كه ویرا باشد از وی بگردد و ویرا مذمت كند، از آن در دل وی هیچ اثری نكند، و همچنان باشد كه مال دیگری بدزدند، و قبول دیگری باطل شود، آنگاه این دعوی وی راست بود، و باشد كه گوید كه من برین صفتم، و مغرور بود: تا بندزدند، و از وی برنگردند، بنداند. پس باید كه مال از خویشتن جدا كند، و از قبول بگریزد، و خود را بیازماید، آنگاه اعتماد كند. كه بسیار كس بود كه پنداشت كه وی با زن و كنیزک هیچ علاقتی ندارد، چون طلاق داد و بفروخت، آتش عشق كه در دل وی پوشیده بود پدیدار آمد، و دیوانه و سوخته گشت.

پس هركه خواهد كه از عذاب القبر رسته باشد، باید كه ویرا با دنیا هیچ علاقتی نبود، الا بضرورت – چنانكه كسی را بطهارت جای حاجت بود، ویرا دوست دارد بضرورت و بخواهد كه از آن برهد، پس باید كه حرص وی بطعام بمعده رسانیدن همچنان بود كه بر فارغ كردن معده از طعام – كه هر دو ضرورتست-، و همه كارهای دیگر همچنین. پس اگر دل ازین علاقه خالی نتواند كرد، باید كه با مواظبت بر عبادت و بر ذكر خدایتعالی انس ذكر بر دل خویش غالب گرداند، چنانكه غالبتر شود این دوستی بر دوستی دنیا، و از خویشتن حجت و برهان میخواهد برین معنی، بمتابعت شریعت و تقدیم فرمان حق بر هوای خویش: اگر نفس وی ویرا اطاعت دارد، برین معنی خود اعتماد كند كه از عذاب القبر رست، و اگر نه چنین بود، تن بعذاب القبر بنهد، مگر كه عفو ایزد در رسد و او را دریابد.