اگر بر وقف علم بوده است ازین دیوان نیز خلاص یافتی دیوان سیم لمن ست و درین دیوان مناقشه عظیم كنند و از اخلاص پرسند كه این اعمال و اقوال خالص از بهر خدای بوده یا مكدر بسمعت و ریا بوده اگر در دیوان اخلاص حساب باز دادی خلاص كلی یافتی والا نعوذ بالله طاعات و عبادات بی اخلاص هَبَاءً مَنْثُورًا باشد مثنوی:

هر آن كو در عمل اخلاص دارد # مقام اندر حریم خاص دارد#

عزیزانی كه ذكر خاص گویند # خلاص خویش در اخلاص جویند#

حكایت ذوالنون مصری رحمه الله میگوید كه علامت اخلاص سه چیزست یكی آنكه بمدح نشوی دویم آنكه از نكوهش غم نخوری سیم آنكه مزد طاعت بدنیا نخواهی الٰهی همه را در عمل اخلاص روزی كن و از دوزخ خلاص ده بفضل خود.

بدانكه توكل حالتی است از احوال دل، و آن ثمرهٔ ایمانست بتوحید و كمال لطف آفریدگار، و معنی آن حالت اعتماد دلست بر وكیل و استوار داشتن وی و آرام گرفتن با وی، تا دل در وی بندد و بسبب خلل شدن [خراب شدن] اسباب ظاهر شكسته دل نشود بلكه بر خداوند اعتماد دارد كه روزی بوی رساند. و مثل این آنست كه بر كسی دعوی باطل كنند بتلبیس، وكیلی فرا كند تا آن تلبیس دفع كند، اگر ویرا بسه صفت وكیل ایمان بود دل وی بر وكیل اعتماد كند و ایمن بود؟ یكی آنكه عالم بود بوجوه تلبیسات بعلمی تمام، دیگر آنكه قدرت دارد بر اظهار آنچه داند بدو چیز: یكی بقوت دل كه دلیر بود، و دیگر بفصاحت زبان، كه كس باشد كه داند ولكن نكند از بد دلی [ترس] یا از كند زبانی،و سیم آنكه مشفق تمام بود بر موكل تا حریص باشد بر نگاه داشت حق وی، چون این سه اعتقاد دارد بدل ایمن بود و اعتماد كند بر وی